Bộ Tài chính đã đưa ra dự thảo Thông tư mới nhằm sửa đổi, thay thế Thông tư 234/2009/TT-BTC ngày 9/12/2009 hướng dẫn cơ chế hình thành, quản lý, sử dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu. Tuy nhiên, dự thảo Thông tư mới, chưa giải quyết vấn đề chi phí kinh doanh, mức thù lao cho đại lý…

CôngThương -Việc dự thảo nghị định mới thay thế Nghị định 234 của Bộ Tài chính nhằm thực hiện yêu cầu của hai Phó Thủ tướng Chính phủ tại Thông báo 259/TB-VPCP ngày 19/7/2012 của Chính phủ kết luận cuộc họp về tình hình thực hiện Nghị định 84/2009/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu.

Theo thông báo 259, Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải và Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh yêu cầu Bộ Tài chính điều hành linh hoạt kịp thời các mức thuế, phí; Chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương, cơ quan, đơn vị liên quan nghiên cứu, cải tiến phương thức trích lập, quản lý và sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu theo hướng quản lý chặt chẽ, sử dụng có hiệu quả, kịp thời bảo đảm lợi ích của người tiêu dùng và doanh nghiệp; Điều chỉnh quy định về chi phí kinh doanh, lợi nhuận định mức, hoa hồng đại lý cho phù hợp thực tiễn hoạt động sản xuất, kinh doanh soanh; Xem xét cụ thể tình hình, nguyên nhân lỗ của các doanh nghiệp (DN) kinh doanh xăng dầu để xử lý theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó hai Phó Thủ tướng cũng yêu cầu Bộ Công Thương chủ trì phối hợp với Bộ Tài chính, các cơ quan, doanh nghiệp liên quan đánh giá toàn diện việc thực hiện Nghị định 84, tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong tháng 12/2012.

Bức xúc của đại lý chưa được giải quyết

Dự thảo thông tư mới đề cập đến 3 vấn đề còn vướng mắc gây tranh cãi là chi phí kinh doanh định mức, trích và sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu, thù lao cho đại lý.

Theo cơ chế hiện hành, thù lao cho đại lý là do từng đầu mối kinh doanh xăng dầu quyết định chi trả, dựa theo thỏa thuận giữa hai bên, đảm bảo hai bên cùng có lợi. Tuy nhiên, do không quy định mức trần và mức sàn thù lao nên vào thời điểm xăng dầu có lãi, các đầu mối thi nhau đẩy thù lao lên để “xả” nhanh hàng bán ra. Ngược lại, những thời điểm kinh doanh lỗ, thù lao đại lý bị ép xuống thấp, thậm chí chỉ còn 50 đồng/lít với lý do doanh nghiệp đầu mối lỗ thì đại lý cũng phải chia sẻ. Khi thời gian lỗ kéo dài đã dẫn đến nhiều đại lý lỗ nặng, nhiều chiêu trò đã được bày ra mà phổ biến nhất là trong tháng 8 vừa qua là các cây xăng treo biển hết hàng, "đổ lỗi" cho đầu mối không cấp hàng. Hệ lụy là thị trường bị xáo trộn, gây sức ép cho cơ quan quản lý trong quản lý giá xăng dầu.

Vì thế, việc khống chế mức trần phí hoa hồng là khá hợp lý, nhất là trong bối cảnh vừa qua có hiện tượng "loạn phí hoa hồng". Tuy nhiên, trong dự thảo mới chỉ đưa ra mức trần là thù lao không vượt quá 50% chi phí kinh doanh định mức mà không quy định mức tối thiểu. Như vậy, về cơ bản bức xúc do việc trả thù lao cho đại lý quá thấp vẫn chưa được giải quyết.

Theo Bộ Công Thương, để tránh trường hợp DN đầu mối giảm thù lao đại lý xuống quá thấp để giảm lỗ khi giá xăng dầu thế giới tăng cao, nghị định mới nên có thêm quy định mức thù lao tối thiểu (có thể là 30% mức chi phí kinh doanh định mức, giao xăng dầu tại cửa hàng bán lẻ xăng dầu).

Minh bạch chi phí định mức để tránh tiêu cực

Lâu nay các doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu vẫn kêu ca chi phí kinh doanh định mức 600 đồng/lít xăng dầu, 400 đồng/kg mazut là quá thấp nên nhiều thời điểm lỗ, khi đó không thể đảm bảo thù lao cho đại lý. Trước đó vào năm 2011, Bộ Tài chính cũng đã có một dự thảo thông tư quy định chi phí kinh doanh định mức sẽ tăng lên 860 đồng/lít xăng dầu. Vì thế lần này, các DN mong đợi dự thảo sẽ điều chỉnh tăng mức chi phí kinh doanh định mức cho phù hợp.

Tuy nhiên, tại dự thảo thông tư mới lại không quy định cụ thể chi phí kinh doanh định mức và một phương thức vận hành cho chi phí này. Việc quy định mức chi phí này chỉ được Bộ Tài chính sẽ thông báo: “phù hợp trong từng thời điểm cụ thể để tính giá cơ sở áp dụng cho các địa bàn gần cảng nhập khẩu và gần nhà máy chế biến xăng dầu trong nước theo danh sách do các thương nhân đầu mối đăng ký với Tổ giám sát Liên ngành về giá xăng dầu phù hợp với thực tế kinh doanh của các thương nhân đầu mối và tình hình kinh tế xã hội trong nước”.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, một số chuyên gia trong lĩnh vực xăng dầu lo ngại, nếu không quy định rõ ràng chi phí định mức sẽ sinh ra tiêu cực, phát sinh câu chuyện xin-cho đối với từng đầu mối kinh doanh xăng dầu.

Trong văn bản góp ý cho dự thảo gửi Bộ Tài chính ngày 25/10/2012, Bộ Công Thương đề nghị: Để công khai minh bạch trong tính toán giá cơ sở, cần thống nhất quy định: hoặc đưa ra mức cụ thể của chi kinh doanh định mức và lợi nhuận định mức trước thuế tại thời điểm ban hành thông tư (ví dụ: chi phí kinh doanh là 860 đồng/lít,kg; lợi nhuận định mức là 300 đồng/lít,kg); hoặc không đưa ra mức cụ thể của chi phí kinh doanh và lợi nhuận định mức; con số cụ thể này sẽ được Bộ Tài chính điều chỉnh và công bố tại thời điểm tháng đầu tiên hàng năm hay quý I hàng năm và đưa ra nguyên tắc, cơ sở tính toán để điều chỉnh chi phí kinh doanh định mức và lợi nhuận định mức.

Ví dụ, nếu năm 2011, chi phí kinh doanh định mức là 600 đồng/lít,kg xăng dầu, lạm phát là 10% chẳng hạn, thì chi phí kinh doanh cho năm 2012 sẽ tăng thêm 10%.

Quỹ Bình ổn: Không phải lúc nào cũng trích

Theo dự thảo Thông tư mới, về cơ bản các kịch bản sử dụng Quỹ Bình ổn cơ bản vẫn được giữ nguyên. Nếu biến động giá cơ sở tăng so với giá bán lẻ từ 7 đến 12%, doanh nghiệp được tăng giá 7% tương ứng cộng với 60% chênh lệch tăng giá trong khoảng còn lại từ 7-12%, phần 40% còn lại của khoảng chênh lệnh này sẽ được bù đắp từ Quỹ bình ổn.

Nếu biến động giá cơ sở tăng quá 12%, doanh nghiệp vẫn điều chỉnh giá như trên nhưng phần chênh lệch phát sinh còn lại sẽ không dựa vào một mình Quỹ bình ổn. Khi đó, Liên Bộ Tài chính- Công Thương sẽ áp dụng phối hợp các công cụ tài chính thích hợp như thuế, Quỹ để bình ổn giá.

Đặc biệt, về số dư Quỹ, Bộ Tài chính yêu cầu các doanh nghiệp đầu mối phải có trách nhiệm tính lãi suất Quỹ theo lãi suất ngân hàng thương mại, kỳ hạn 1 tháng kể từ ngày Thông tư có hiệu lực.

Trong trường hợp số dư Quỹ không còn nhưng Liên Bộ yêu cầu phải "xả" quỹ, tức vận hành "Quỹ âm", các doanh nghiệp sẽ được bù đắp bằng mức lãi suất cho vay bằng mức lãi suất Ngân hàng áp dụng kỳ hạn 1 tháng. Phần chênh lệch Quỹ bị âm sẽ được bù đắp từ số tiền trích Quỹ trong thời gian sau.

Tuy nhiên, theo dự thảo Thông tư mới thì vấn đề "Quỹ bình ổn âm" vẫn chưa được giải quyết dứt điểm. Năm 2011, Kiểm toán Nhà nước đã kết luận khi kinh doanh xăng dầu lỗ mà vẫn bắt DN phải trích Quỹ bình ổn và việc sử dụng Quỹ âm là bất hợp lý, cần phải sửa đổi.

Góp ý cho dự thảo, Bộ Công Thương đề nghị giải thích rõ khái niệm “Quỹ Bình ổn giá xăng dầu là Quỹ tài chính của Nhà nước để tại DN, do người tiêu dùng đóng góp…”. Đồng thời Bộ Công Thương đề xuất nên xem xét quy mô và có điều kiện cụ thể về việc ngừng trích quỹ. Cụ thể, nếu muốn bình ổn giá trong thời gian 15 ngày thì các cơ quan quản lý nhà nước tính toán quy mô quỹ đủ để giữ giá trong thời gian này, sau đó sẽ ngừng trích quỹ. Như vậy sẽ giảm gánh nặng cho người dân.

Thêm nữa, Bộ Công Thương cho rằng, nên bổ sung quy định chỉ sử dụng Quỹ bình ổn xăng dầu khi quỹ dương. Bởi nếu quỹ âm, trên thực tế không có tiền, nên việc chỉ đạo xả quỹ là thiếu hợp lý.

Bộ Công Thương cũng đề nghị, quy định rõ ràng và công khai việc hạch toán lãi suất thu được từ Quỹ Bình ổn giá, kiểm toán và công khai việc sử dụng quỹ hàng năm.