Cập nhật: 6:30:00 11/3/2010

Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương đã gửi báo cáo Thủ tướng việc kiểm tra làm rõ về tình hình kinh doanh xăng dầu những tháng đầu năm 2010 và đánh giá thực hiện Nghị định 84/2009/NĐ-CP (Nghị định 84) về kinh doanh xăng dầu theo cơ chế mới.

CôngThương- Tần suất điều chỉnh không cao, giá bán không gây sốc

Theo kiểm tra của Tổ giám sát giá xăng dầu về tần suất điều chỉnh trong 5 tháng qua (từ tháng 10/2009 đến hết tháng 2/2010) như sau: Trước ngày 15/12/2009: có 2 lần điều chỉnh, mỗi lần cách nhau tối thiểu 20 ngày, đúng theo quy định của Nghị định 55/2007/NĐ-CP (thời điểm này Nghị định 55 còn hiệu lực- PV). Sau ngày 15/12/2009 đến hết tháng 2/2020, mặt hàng xăng điều chỉnh 3 lần (1 lần giảm, 2 lần tăng); dầu diezel và mazut 3 lần tăng; dầu hỏa 1 lần tăng. Khoảng cách điều chỉnh đều trên 30 ngày, trong khi Nghị định 84 cho phép điều chỉnh trong vòng 10 ngày.

So sánh với số lần điều chỉnh giá bán xăng dầu trong năm 2008 là 15 lần (tần suất 1,25 lần/tháng) và 9 tháng đầu năm 2009 là 13 lần (1,44 lần/tháng), Bộ Công Thương đánh giá tần suất điều chỉnh giá trong thời gian qua là bình thường, chỉ 1 lần/tháng.

Đánh giá về mức điều chỉnh giá xăng dầu, Bộ Công Thương cho biết: mức điều chỉnh giá mỗi lần không lớn như những năm 2008 và đầu năm 2009, nhất là từ khi thực hiện theo Nghị định 84. Tỷ lệ thực tế điều chỉnh đều trong phạm vi cho phép quy định của Nghị định 84. Ví dụ đối với mặt hàng xăng, trước đây mức điều chỉnh mỗi lần thường thấp nhất là 500 đồng/lít và cao nhất lên tới 4.500 đồng/lít. Nhưng kể từ khi thực hiện Nghị định 84, DN chỉ điều chỉnh ở mức rất thấp, từ 450 đến 590 đồng/lít.

Petrolimex không lũng đoạn thị trường

Vừa qua, trên một số phương tiện thông tin đại chúng đưa tin, phân tích và bình luận về thị trường xăng dầu (có đưa ý kiến một số nhà nghiên cứu) cho rằng, không nên để cho DN tự định giá và với thị phần trên 60% của Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) thì quyền định giá do DN này dẫn dắt, dẫn đến triệt tiêu tính cạnh tranh, không có lợi cho người tiêu dùng… từ đó kiến nghị Nhà nước nên giám sát, cần tăng tính cạnh tranh trên thị trường… Bộ Công Thương trả lời, thông tin trên là thiếu chính xác, vì với cơ chế quản lý giá xăng dầu hiện nay, thương nhân kinh doanh xăng dầu đầu mối được tự quyết định giá nhưng theo nguyên tắc, phương pháp, mức tăng (giảm), quy trình… do Nhà nước quy định tại Nghị định 84 và được sự giám sát của cơ quan quản lý nhà nước là Bộ Tài chính và Bộ Công Thương. Hơn nữa, cho đến nay, các thương nhân đều là DN nhà nước và thực tế đã chứng minh là vào những lúc khó khăn nhất đã có ý thức chính trị, chấp hành tốt chỉ đạo của Chính phủ nên không thể có chuyện DN chỉ nghĩ đến lợi nhuận đơn thuần mà bỏ qua lợi ích Nhà nước và người tiêu dùng… Cũng vì cơ chế giám sát chặt chẽ này mà không có chuyện Petrolimex “dẫn dắt” hay lũng đoạn thị trường muốn tăng nhanh, giảm chậm được.

Hành lang pháp lý Nghị định 84 rõ ràng!

Bộ Công Thương đánh giá, hành lang pháp lý của Nghị định 84 rất rõ ràng, Nghị định tiếp tục thể hiện sự kiên định chuyển sang cơ chế thị trường của Chính phủ trong điều hành xăng dầu. Qua theo dõi cho thấy, giá bán trong nước đã bắt dịp xu hướng diễn biến giá thế giới; tạo hành lang pháp lý rõ ràng hơn, giúp DN kinh doanh xăng dầu đầu mối tự quyết và tự chịu trách nhiệm cao hơn với quyết định giá của mình trước cơ quan nhà nước, trước xã hội. Các DN đầu mối đã thực hiện việc điều chỉnh giá theo đúng quy định pháp luật. Việc điều chỉnh không quá dày, mức điều chỉnh không gây sốc, các DN kinh doanh xăng dầu đầu mối chủ động bảo đảm nguồn hàng, dự trữ lưu thông, cung ứng kịp thời cho thị trường nội địa.

Đặc biệt, với nguyên tắc quản lý giá bán xăng dầu theo Nghị định 84, cơ chế quản lý đã tiến một bước, chuyển phương thức giám sát chuyển sự giám sát của Liên bộ Tài chính- Công Thương từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” gần như triệt tiêu được hiện tượng đầu cơ, găm hàng, tạo nhu cầu áo trước mỗi lần điều chỉnh giá bán, góp phần ổn định thị trường xăng dầu trong nước. Thậm chí, mặc dù theo quy định, giá bán được điều chỉnh với khoảng cách 10 ngày/lần nhưng để ổn định thị trường có lúc kinh doanh tạm thời chịu lỗ nhưng DN vẫn chưa điều chỉnh giá, không như một số thông tin về việc DN “lạm quyền”, “trục lợi”…

Vì thế, Bộ Công Thương kiến nghị với Thủ tướng Chính phủ: kiên quyết điều hành giá xăng dầu theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của nhà nước đã được quy định tại Nghị định 84/2009/NĐ-CP.

Thuế, phí vẫn chiếm tỷ lệ cao trong giá bán

Bộ Công Thương nêu lên những tồn tại khi thực hiện Nghị định 84, đó là trong cơ cấu giá bán hiện nay, chưa kể khoản thu quỹ bình ổn giá, các loại thuế, phí (thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế VAT, phí xăng dầu) chiếm một tỉ lệ lớn, khoảng 35% đối với mặt hàng xăng và gần 30% đối với các mặt hàng dầu. Nếu cân bằng lợi ích của Nhà nước với kiểm soát lạm phát, lợi ích của người tiêu dùng, có thể điều chỉnh theo thẩm quyền hoặc kiến nghị Chính phủ nếu vượt thẩm quyền tỉ lệ các khoản thu này để có cơ hội đưa mặt bằng giá xăng dầu xuống thấp hơn.

Theo quy định hiện hành, việc trích quỹ bình ổn giá được tiến hành thường xuyên khi giá biến động dưới 7%, với mức trích cố định 300 đồng/lít,kg trên lượng bán ra được kết cấu trong giá bán xăng dầu. Tuy nhiên, cần phải tính toán việc trích lập để khống chế quy mô của Quỹ, trong trường hợp ưu tiên kiềm chế lạm pháp, có thể tạm dừng trích quỹ này tạo cơ hội cho DN đưa mặt bằng giá xuống thấp.

Bộ Công Thương thừa nhận, cả cơ quan quản lý nhà nước và DN chưa chủ động tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền để các cơ quan hoạch định, giám sát chính sách vĩ mô ở các lĩnh vực khác (tài chính- tiền tệ, giao thông, xây dựng…), báo giới, cộng đồng DN và người tiêu dùng hiểu rõ hơn cơ chế và quá trình điều hành giá xăng dầu theo cơ chế, dẫn đến sự hiểu lầm, suy đoán chưa chính xác về số lần điều chỉnh, cơ cấu giá bán, kết quả giám sát của Liên bộ Tài chính- Công Thương…Có lúc, DN chọn thời điểm điều chỉnh giá xăng dầu (như ngày 21/2 vừa qua), theo quy định là không sai, nhưng không phù hợp với tập quán, thói quen, tâm lý của người tiêu dùng nên không tạo được sự đồng thuần của dư luận xã hội.

Bộ Công Thương cho biết, thời gian tới sẽ chủ động thông tin đến báo chí. Theo đó từ 8/3, trên các ấn phẩm định kỳ là bản tin “Thị trường”, bản tin “Giá cả thị trường vật tư” sẽ chính thức công bố giá xăng dầu tại Singapore, bảng tính giá cơ sở theo quy định của Nghị định 84 để giúp DN, người tiêu dùng, giới nghiên cứu và các cơ quan hoạch định chính sách.

Thanh Hương